به من بگو چرا

فرق طلاي سفيد با طلاي زرد چيست؟
 

طلاي سفيد يك آلياژ خاص از طلاست كه حداقل داراي يك فلز سفيد مثل پالاديم يا نقره باشد.مقياس اندازه گيري طلاي سفيد هم مانند رد همان قيرات.خواص و ويژگي هاي طلاي سفيد به ميزان فلزات و نسبت هاي به كار رفته در آن بستگي دارد.(آلياژهاي مختلف طلاي سفيد براي اهداف مختلفي به كار مي روند.آلياژ نيكلي طلاي سفيد، سنگين و محكم است و براي درست كردن حلقه و زنجير كاربرد دارد، در حالي كه آلياژ پالاديمي آن نرم و قابل انعطاف است و براي توليد نگين هاي ظريف به كار مي رود.
بالاترين درجه طلاي سفيد 17 است كه از طلا و پالاديم ساخته شده و گاهي به آن پلاتين هم اضافه مي شود.از آنجا كه طلاي سفيد جلا و درخشندگي خود را بعد از مدتي از دست مي دهد، يك لايه فلز روديم روي سطح آن مي دهند تا باعث درخشندگي آن مثل پلاتين و نقره شود.جالب است بدانيد كه با اضافه كردن مقداري مس به طلا مي توانيد طلاي صورتي هم داشته باشيد.

چرا رنگ برگ درختان در پاييز تغيير مي كند؟
 

رنگ تابع مواد شيميايي درون برگ است.اين ماده شيميايي كاروتن نام دارد.كه رنگ نارنجي هويج به خاطر آن است.كاروتن ها طيف وسيعي از رنگ ها را شامل مي شود .اين عوامل رنگ ساز هميشه در برگ درختان هستند ولي به دليل وجود كلروفيل يا سبزينه ديده نمي شوند.وقتي توليد كلروفيل با خنك شدن هوا در پاييز كم كم متوقف مي شوند، رنگ هاي زرد و نارنجي كاروتن ها هم آشكار مي شود.به علت كم آبي هم اين اتفاق رخ مي دهد لذا برگ هاي گياه زرد مي شود.

چرا عطسه مي كنيم؟
 

وقتي شما عطسه مي كنيد يك عامل مزاحمي وارد بيني شما شده كه باعث خارش و سوزش بيني شماست.عطسه عكس العمل طبيعي بدن براي بيرون راندن اين عامل مزاحم است.وقتي داخل بيني شما به خارش مي افتد، يك پيغام ويژه به مركزي از مغز كه ناحيه «عطسه» نام دارد فرستاده مي شود.بخش مخصوصي به تمامي ماهيچه هايي كه بايد با هم كار كنند تا عطسه به وجود آيد يك پيام عصبي مي دهد.
بضي از اين ماهيچه ها عبارتند از ماهيچه هاي شكمي، ماهيچه سينه، ماهيچه ديافراگم، ماهيچه حنجره و ماهيچه هاي انتهايي گلو و البته ماهيچه پلك.شايد جالب باشد كه بدانيد، سرعت پرتاب شدن جسم مزاحم از بيني شما به حدود 160 كيلومتر در ساعت مي رسد! بيشترين عواملي كه سبب ايجاد خارش و در نتيجه عطسه مي شوند عبارتند از گرد و غبار، هواي سرد و مواد محركي مانند فلفل.
وقتي سرما مي خوريم ويروس به طور موقتي در بيني جاگير مي شود و باعث ايجاد خارشي مي شود كه براي رفع آن مدام عطسه مي كنيم.برخي از افراد هم به دليل آلرژي هاي خاصي كه دارند عطسه مي كنند.از علل عمده اين آلرژي ها مي توان به پوست و موي حيوانات و گرده هاي گل و ذرات گرد و غبار اشاره كرد.
همچنين يك واقعه جالب در مورد عطسه اين است كه نورخورشيد هم مي تواند باعث عطسه كردن بشود.معمولا افرادي كه با نور خورشيد دچار عطسه هاي مداوم و پي در پي مي شوند دچار عارضه اي به نام «عطسه نوري» هستند كه آن را به صورت ارثي از يكي از والدين خود به ارث برده اند.از هر سه نفر يك نفر به اين عارضه مبتلا مي شود.بنابراين اگر اين بار خواستيد عطسه كنيد ولي عطسه تان نيامد چند ثانيه به نور خورشيد نگاه كنيد تا شايد شما هم عطسه نوري بكنيد!

چرا در پيري رنگ موها تغيير مي كند؟
 

رنگ موها به دليل وجود رنگدانه هايي در موست كه مهم ترين آنها ملانين است.هر چه ميزان ملانيني در ريشه مو بيشتر باشد رنگ موها تيره تر است.تغييرات ملانين باعث تغييرات رنگ مو مي شود.طيف رنگ مو در انسان بسيار متنوع و وسيع است.بلوند،قهوه اي تيره، قهوه اي، مشكي، قرمز، قرمز بلوند و بلوند روشن بخشي از اين طيف رنگي وسيع هستند.ولي رنگ خاكستري يا سفيد موها به دليل رنگدانه نيست بلكه به دليل كمبود رنگدانه يا همان ملانين است.معمولا با افزايش سن رنگ موها به خاكستري يا سفيد شدن مي گذارد.براي برخي افراد اين پديده در سنين جواني يا حتي كودكي هم رخ مي دهد.سفيد شدن هاي موهاي زودرس به دليل كمبود ويتامين B12 يا اختلال غده تيروئيد است.گاهي اوقات هم جنبه كاملا وراثتي دارد.به هر حال بيشتر مردم وقتي سنشان زياد مي شود موهايشان سفيد مي شود.وقتي توليد ملانين در ريشه مو متوقف شود، موهاي جديد سفيد خواهند بود.
كساني كه در اصطلاح آنها را زال مي ناميم و تمام موهاي بدن آنها سفيد است از مژه ها گرفته تا ابروها، از نوعي اختلال در سيستم ايمني بدن رنج مي برند كه باعث از دست دادن رنگدانه هاي مو مي شود.جالب است بدانيد كه رنگ موي انسان بعد از مرگ هم تغيير مي كند كه دليل و شرايطي است كه بدن در آن قرار مي گيرد.موميايي هاي مصر باستان اغلب داراي موهايي قرمزند كه به دليل اكسيد شدن موست در حالي كه جنازه هايي كه در يخ يا شن پيدا شده اند، موهاي سفيد دارند.

چرا پير مي شويم؟
 

پيرشدن يك فرايند طبيعي هنگام رشد و تكامل بدن انسان است كه اغلب از تغييرات هورموني به وجود مي آيد.رژيم غذايي (چربي)و سوخت و ساز بدن تاثيرات مهمي روي پيري دارد.به نظر مي رسد كه نمي توان جلوي پيري را گرفت ولي مي توان روند آن را كند كرد.شايد يكي از بهترين روش ها دستكاري ژن هاي انسان و تغييردادن طول عمر سلول هاي بنيادي باشد ولي هنوز پاسخ روشني براي اين پرسش وجود ندارد.

ريشه ها
 

ريشه «خوب» و «خدا» و چيزهاي خوب ديگر ...
نويسنده:عرفان خسروي
همان طور كه پيش تر توضيح داده ايم واژه هايي كه در اينجا انتخاب مي شوند، انتخاب هاي شما دوستان عزيز هستند.يكي ازدوستان معني و ريشه «خواليگر» را خواسته بود.خواليگر يعني آشپز.همان طور كه چند باري اشاره كرديم، در واژگان فارسي واج/1-/ ديده نمي شود، مگر اينكه وام واژه اي از زبان هاي ديگر باشد، يا اگر ايراني است، بايد تغيير يافته واج يا خوشه هاي واجي ديگر باشد.خوشه واجي /رد/يا /رت/يكي از مهم ترين خوشه هاي واجي است كه طي تاريخ چند هزارساله زبان هاي ايراني مي توانسته به /1-/تبديل شده باشد.البته بهتر است بگوييم گروه واجي /-رد/ تبديل شده است (سرد:سال؛ سردار:سالار؛ پرديس:پاليز).با ملاحظه اين قرينه ها مي توان حدس زد كه خواليگر هم مركب از «خوال» و «گر» است و البته «خوال» هم در اصل «خورد»بوده است و خواليگر هم يعني كسي كه خوراك آماده مي كند.البته صورت پارسي ميانه (و البته لُري)بن «خورد»، /هورد/بوده است (همان طور كه امروز هم لرها مانند نياكان 2000 سال پيش ما مي گويند به خوردن مي گويند «هَردن»).همين نكته نشان مي دهد اگر/خ/آغازين بسياري از واژه هاي فارسي در زبان لري به صورت /ه/ گفته مي شود، به اين دليل است كه زبان لري به پارسي ميانه نزديك تر است تا فارسي نو؛ زيرا /ه/ آغازين در گذر از پارسي ميانه به فارسي نوبه /خ/ تبديل شده است؛ مثل واژه «خوب» در پارسي ميانه «هوپ» بوده است و واژه «خدا» هم «هوئه تاي» بوده است.اينجاست كه معني دقيق «خدا» روشن مي شود:«هو» در واقع همان «هوپ» است كه يعني «خوب»؛ «تاي» هم با /داد/فارسي هو هم ريشه است.«داد» داراي سه معني نزديك به هم است:1.عطاكردن (مثل دادن) 2.عدالت‌ (مثل دادگر) 3.آفريدن (مثل دادار= آفريدگار).بنابراين «خدا» (هوئه تاي) در اصل يعني «دادار نيكو.» اكنون بايد متوجه شده باشيد معني اصلي واژه «هنر نزد ايرانيان است و بس...»، جنگاوري و دلاوري است كه ارتباط معنايي نزديك به معناي متداول و امروزي اش ندارد (راهنمايي:هو+نر).در پايان بد نيست اشاره اي هم به واژه هاي هم ريشه «خوب» فارسي در زبان هاي ديگر بكنيم.پيش وند «EU» در زبان لاتين (مثل Eukaryote)يوكاريوت كه خودش از «EU» يوناني گرفته شده است، دقيقا به معني «خوب» و «حقيقي» است (يوكاريوت يعني «هسته خوب»)!

عرق در كجا بيشتر تشكيل مي شود؟
 

عرق كردن فرايندي است كه طي آن ماده اي به نام عرق از غدد عرق پستانداران روي سطح پوست تشكيل مي شود.حجم قابل توجهي از عرق را آب تشكيل داده است ولي مواد معدني چون اوره و يون هاي فلزي و نافلزي هم در آن ديده مي شود.ميزان مواد موجود در عرق و نيز نوع آن بستگي به عامل ايجاد عرق دارد.
اين عوامل عبارتند از نوع بدن فرد، ميزان گرماي باعث تعرق، ورزش و استرس ناشي از كار.وي به طور معمول املاحي نظير پتاسيم، سديم، منيزيم و كلسيم و نيز آهن، روي، كروم و مس هم در عرق ديده مي شوند.
عرق كردن به بدن كمك مي كند تا دماي خود را تنظيم كرده و در بيشتر موارد خود را خنك كند.مسئول توليد عرق، ناحيه اي در هيپوتالاموس مغز است كه اعصاب حساس به دما در آن واقع شده اند.تحت شرايط فعاليت بدني زياد و استرس و هيجان و نيز دماي بالا، بدن شروع به توليد عرق مي كند در واقع عرق كردن عكس العمل طبيعي بدن براي حفظ توازن ميان مايعات بدن است.
قسمت هايي از بدن كه بيشتر عرق مي كنند عبارتند از پاها، دست ها،صورت، پشت زير بغل و كشاله هاي ران.در بعضي موارد بروز عواملي نظير حملات قلبي، مصرف داروهاي مخدر، مشكلات اعصاب و روان و اختلالات غدد و حتي سرطان ها سبب ايجاد عرق فراوان مي شوند.البته بعضي افراد هم هستند كه به دليل ويژگي هاي فيزيكي و ساختاري خود زياد عرق مي كنند.ميزان عرق كردن در بين زنان و مردان يكسان است و به طور متوسط طي روز حدود 100 تا 8000 ميلي متر متغير است.

چرا آب گرم بهتر چربي ها را پاك مي كند؟
 

آب گرم به تنهايي خيلي روي پاك كردن چربي ها موثر نيست و نياز به يك سري مواد شوينده براي اين كار هست.ولي استفاده از آب گرم به همراه شوينده ها موثرتر از استفاده از آب سرد به همراه شوينده هاست.يك به دليل اينكه بر اثر گرماي آب ويسكوزيته آب و لك چربي كمتر مي شود.اين امر باعث بهتر مخلوط شدن چربي و اب مي شود، از طرفي گرماي آب كشش سطحي چربي را كاهش مي دهد و در نتيجه چربي كمتر در آب ته نشين مي شود، اگر از شوينده ها استفاده كنيم اثر كاهش كشش سطحي افزايش پيداكرده و لك زودتر از بين مي رود.

چرا بعد از مدتي در ليوان آب حباب تشكيل مي شود؟
 

درون آب گازهاي مختلفي وجود دارند از جمله دي اكسيد كربن و اكسيژن.وقتي آب را گرم مي كنيم اين گازها كمتر در آب محلول مي شوند.وقتي يك ليوان را براي مدتي به حال خود مي گذاريم آب درون ليوان گرم مي شود و حباب هاي گازي مذكور روي سطح آب مي آيند.

دم به چه درد حيوانات مي خورد؟
 

دم نقش مهمي در زندگي هر حيواني دارد.حيوانات اغلب از دم خود براي ايجاد تعادل، برقراري ارتباطات اجتماعي، رديابي مسير و دفاع ازخود بهره مي برند.بعضي حيوانات مثل ميمون ها با دم خود از درخت آويزان مي شوند و مي توانند غذا پيدا كنند.حيوانات اهلي مثل گاو، اسب و بز با استفاده از دم خودشان و حشرات مزاحم را از خود دور مي كنند.ماهي ها با كمك دم خود سريع تر شنا مي كنند و جهت خود را در آب عوض مي كنند.پرندگان از دم خود براي رديابي و تعيين مسير حركت استفاده مي كنند.
مارمولك از دم خود به عنوان يك سلاح دفاعي استفاده مي كند.وقتي موجودي به مارمولك حمله مي كند اغلب اوقات با دمش با آن مواجه مي شود و اگر دمش كنده شد سريع تر فرار مي كند.مارمولك ها مي توانند سريعا يك دم جديد به جاي دم قبلي توليد كنند.مارهاي جغجغه اي يك چيزي شبيه جغجغه در انتهاي دم خود دارند كه با ايجاد سرو صدا خطر را از آنها دور مي كند.تمساح ها براي حمله به طعمه از دم خود استفاده مي كنند.گوركن ها دم هاي صافي دارند كه با آن شنا مي كنند.گربه و سگ براي نشان دادن احساساتشان از دم خود براي برقراري ارتباط بهره مي برند.گربه ها مي توانند با استفاده از دم خود به گونه اي حفظ تعادل كنند كه روي ديوارهاي خيلي باريك هم راه بروند.يك گربه عصباني دم خود را با شدت به جلو و عقب تكان مي دهد.وقتي بخواهد توجه شما را جلب كند تا نوازشش كنيد دم خود را بالا مي گيرد.سگ ها هم از دم خود براي نشان دادن احساسشان استفاده مي كنند.وقتي سگي دم خود را تند مي چرخاند يعني خوشحال است.وقتي دم خود را درون پاهايشمي گذارد معمولا نشانه اين است كه ترسيده و اگر آن را صاف نگه دارد، مي خواهد از خود خشونت يا هيجان نشان دهد.سگ ها برخي وقت ها از دم شان راي گرم نگهداشتن خود استفاده مي كنند.بنابراين حالا بايد فهميده باشيد كه كنده شدن دم براي حيوانات تا چه حد آزاردهنده است.

ابر تقارن
 

نويسنده:سليمان فرهاديان LHC مي تواند از اسرار ابر تقارن پرده بردارد اما ابر تقارن چيست.در اين صفحه اين موضوع را طي يك دقيقه بررسي مي كنيم؟

يعني چه؟
 

ابر تقارن يكي از اصول بنيادي همه تلاش ها براي دستيابي به «نظريه همه چيز» است.نظريه همه چيز مجموعه اي از معادله هاست كه همه نيروها و ذره هاي طبيعت را كه نيروها بر آنها اثر دارند، با هم تلفيق مي كند.بسياري از فيزيكدانان نظري، فكر مي كنند ارتباط ناشناخته اي بين ذراتي كه نيروها را منتقل مي كنند (بوزون ها)و ذرات در ظاهر بي ارتباطي كه تحت تاثير آن نيروها هستند (فرميون ها)وجود دارد.

لطفا يه بارديگه...
 

فرض كنيد موجودات هوشمندي از سياره هاي ديگر به زمين مي آيند و با زنان و مردان ديدار مي كنند.همه انسان ها كمي با يكديگر تفاوت دارند، اما اين موجودات كشف مي كنند كه عامل مشتركي به نام DNA انسان وجود دارد كه همه اينها را به هم ربط مي دهد.در حقيقت DNA يك بخش اصلي است كه اين ويژگي ها در ظاهر بي ارتباط را به هم مربوط مي كند.

اهميتش چيست؟
 

مردم هم به عنوان ماليات دهندگان در طرح 10 ميليارد دلاري برخورد دهنده بزرگ هادورني كه در حومه ژنو تاسيس شده است.سهم دارند.دانشمندان اميدوارند با كوبيدن پرتوهاي پروتون به يكديگر در حد انرژي هاي كيهاني، اولين شواهد متقاعد كننده را بيابند كه نشان مي دهد ابرتقارن تنها يك خيالبافي نيست.البته براي اين دستيابي به اين هدف بايد كمي منتظر بمانيم.هم اكنون كه اين شماره «دانستنيها» چاپ مي شود، LHC خاموش است و دانمشندان مشغول بررسي يافته هاي آزمايش هاي قبلي هستند.اين آزمايشگاه در انتهاي سال 2011 يك بار ديگر كارش را شروع مي كند.

درجه سانتيگراد
 

ابر تقارن آخرين بار در انفجار بزرگ وجود اشت.در آن زمان دمايش بيش از 100 ميليون ميليارد درجه سانتيگراد بود.
1922
آزمايش هايي كه درآلمان انجام شد، نشان داد كه الكترون ها مثل يك ژيرسكوپ كوچك رفتار مي كنند.الكترون ها يك خاصيت چرخشي دارند كه «اسپين»ناميده مي شود.
1939
فيزيك دانان دريافتند كه همه ذرات را برحسب اينكه اسپينشان چقدر است، مي توان در دو دسته فرميون ها و بوزون ها قرار داد.
1966
يك دانشمند ژاپني به نام «هيروناري ميازاوا» نشان داد كه ابرتقارن مي تواند فرميون ها و بوزون ها را به هم مربوط كند كه نشان دهنده وحدت بنيادين آنهاست.
1991
اطلاعاتي كه از شتاب دهنده ذرات درسدن (مستقر در ژنو)به دست آمد، از وجود ابرتقارن حكايت مي كرد.
2010
LHC جست و جو براي يافتن ذرات «همزاد ابر تقارني» را آغاز كرد.طبق نظريه ابر تقارن، چنين ذرات بايد وجود داشته باشند.

واژه نامه
 

بوزون
 

ذراتي كه نيروهاي بنيادين را از جايي به جاي ديگر منتقل مي كنند، مثل فوتون كه نيروي الكترومغناطيس را منتقل مي كند.

فرميون
 

ذراتي كه با يكديگر تركيب مي شوند تا ماده معمولي را پديد آورند.به بيان ديگر الكترون ها، پروتون ها و نوترون ها از دسته فرميون ها هستند.

تقارن
 

به زبان ساده، تقارن عملي است كه موجب هيچ تغييري در جسم نمي شود.براي مثال اگر يك مربع را 90 درجه بچرخانيم، مربع تغييري نمي كند.با ابرتقارن مي توان فرميون ها را مثل بوزون ها تصور كرد و برعكس.

نظريه ابر تقارن
 

تلفيق ابرتقارن با نظريه تار.طبق نظريه تار همه ذرات در حقيقت نوعي ارتعاش «تار» هاي كوچك هستند.

شريك هاي ابر تقارني
 

همزادهاي ذرات معمولي كه ابر تقارن وجودشان راپيش بيني مي كند، مثل «سلکترون» كه همزاد «الكترون» است.
4 تعداد دفعاتي كه ابرتقارن كشف شد، بدون آنكه مهم تلقي شد.
منبع:همشهري دانستنيها شماره32